Prognoza dla robotów: czy i kiedy wymkną się spod kontroli?

Prognoza dla robotów: czy i kiedy wymkną się spod kontroli?

Sztuczna inteligencja i robotyka już od dawna przestały być tematami niszowych debat dla zapalonych naukowców. Scenariusze filmów science fiction stają się stopniowo realnymi opcjami naszej rzeczywistości. Niezaprzeczalne jest to, że systemy informatyczne znacząco wpłyną i ukształtują przyszłość ludzkości. Jakie niesie to obawy? Jak powinny funkcjonować inteligentne zamienniki pracy rąk ludzkich? Oraz jak możemy kontrolować proces ich rozwoju? Na te i wiele innych pytań odpowiada artykuł o etyce sztucznej inteligencji i robotyki, który ukazał się w kwietniu br. w Stanford Encyclopedia of Philosophy.

Sztuczna inteligencja.

Opinie na temat etyki sztucznej inteligencji sięgają skrajności. Jedni postrzegają rozwój jako czynnik niszczący więzi międzyludzkie (przestaniemy ze sobą rozmawiać i siebie wzajemnie potrzebować), inni umiarkowanie lecz racjonalnie łączą rozwój technologii informatycznych z zamianą starych narzędzi na nowe (znikną klisze fotograficzne i płyty winylowe). Są i tacy, którzy, nie bez racji dopatrują się prawdziwych acz bardzo ogólnych prawd (samochody powodują wypadki i zmieniają klimat).

Historia nieraz pokazała, że bojąc się nowych technologii usiłujemy je kontrolować (energia jądrowa, tworzywa sztuczne). Niepokój budzi coraz szybsze tempo zmian oraz to, że człowiek już nie nadąża ze zrozumieniem ich istoty, raz po raz podkreślając niebezpieczeństwo ostatecznej utraty kontroli nad wirtualnymi maszynami oraz etycznego wymiaru ich rozwoju.

Istota badań.

Twórcy artykułu podkreślają, że istotą badań nad etyką zjawiska jest jego zaistnienie w konkretnych okolicznościach – czasem nawet zabójstwo, czy kradzież mogą być usprawiedliwione nadrzędnym celem. Kiedy skupimy się na pozytywnych aspektach rozwoju robotyki i sztucznej inteligencji widzimy, jak olbrzymi krok w stronę ochrony życia został dzięki nim wykonany – stałe dążenie do eliminacji globalnego ubóstwa, liczby chorób śmiertelnych oraz szerzenia edukacji dostępnej dla każdego mieszkańca ziemi.

Robotyka i sztuczna inteligencja to połączenie w całość robota jako produktu oraz oprogramowania, które wprawia go w ruch, każde mu wykonywać czynności i myśleć. To właśnie dualizm fizyczności oraz siły sprawczej przywodzi na myśl obawy związane z konkurencyjnością oraz przewagą maszyny nad człowiekiem. W rzeczywistości jednak tylko niewielki ułamek robotów posiada sztuczną inteligencję, która wykracza poza mechaniczne, powtarzalne schematy, będące wynikami uderzeń siłowników w czujniki. Znacznie większy wpływ na kształt przyszłości mają niewidzialne, inteligentne i coraz bardziej autonomiczne systemy informatyczne.

Czy kontrola systemów IT może zostać narzucona?

Kontrola systemów IT może zostać narzucona poprzez wpojenie deweloperom idei odpowiedzialnego projektowania. Czy to pomoże okiełznać system? Być może byłoby to realne, gdyby tylko twórcy oprogramowania mogli wpływać na kierunki jego rozwoju. Wiemy jednak, że tak naprawdę systemy dzisiaj są kopalnią danych i podłożem umożliwiającym niekończące się analizy dzięki… nam – przeciętnym użytkownikom pozostawiającym swoje cyfrowe ślady w mediach społecznościowych, coraz to chętniej udostępniającym swoje dane, lokalizacje, preferencje w zamian za kolejną darmową usługę. Mowa tutaj o manipulacji zachowaniami użytkowników, która staje się modelem biznesowym, strategią marketingową i narzędziem politycznym.

Szczególne wątpliwości budzi uczenie maszynowe, który tworzy wzorce danych nieprzejrzystych dla programistów, często pełne sprzeczności, a jednak dalej ewoluujących bez kontroli twórców oprogramowania. Takie mechanizmy obarczone błędami i uprzedzeniami mają jednak wpływ na ludzkie wybory, są wykorzystywane np. przy analizach predykcyjnych, choć w efekcie prowadzić mogą do zjawiska wyuczonej stronniczości

Przyjaźń z androidami?

Wreszcie autorzy artykułu poruszają temat zawierania przyjaźni z androidami, czy zastępowania nimi ludzi, np. jako opiekunów dla osób starszych, czy partnerów seksualnych dla samotnych, nawiązując do tradycji kontynuacji niewolnictwa i szerzenia prostytucji. Pomimo wątpliwości natury etycznej wysnute są także wnioski o zwiększeniu wydajności produkcji przy użyciu androidów, które mogły by zastępować ludzi w fizycznej pracy i być niezwykle przydatnymi np. w sektorze rolniczym.

Kolejnym punktem kwestionowanym w artykule jest poziom wytwórstwa odpadów elektrycznych przy produkcji i utylizacji inteligentnych maszyn oraz stopień autonomiczności środków transportu i jego wpływ na poziom bezpieczeństwa przy ich użytkowaniu. Czy możemy zaufać samo prowadzącym się samochodom czy środkom transportu publicznego? Czy powinny one przestrzegać ogólnych zasad bezpieczeństwa, czy może dostosowywać się automatycznie do preferencji pasażera, nawet niezgodnych z przepisami?

Automatyzacja broni i narzędzi wojennych.

Na osobny punkt zasługuje również kwestia automatyzacji broni i narzędzi wojennych oraz idący wraz z tym przewidywany spadek poczucia odpowiedzialności ludzkiej za czynienie zagłady – to kolejny argument przemawiający negatywnie za rozwojem sztucznej inteligencji.

Chociaż istnieją koncepcje wychowywania robotów poprzez programowanie w nich odpowiedzialności etycznej, nadal towarzyszy temu zbyt wiele niuansów oraz niepewności. Budzi się pytanie o faktyczną możliwość przyswojenia moralności przez maszynę oraz tego, w jaki sposób powinny one być traktowane przez ludzi (moralny android to przecież niemal istota ludzka).

Podsumowanie.

Autorzy artykułu finalnie poruszają problem dominacji superinteligencji prowadzącej do wyginięcia rasy ludzkiej. Kwestia ta ma jednak charakter mocno koncepcyjno-filozoficzny, a fabuły takiego scenariusza wydają się bardzo rozbieżne i raczej mało realne w najbliższej przyszłości – jeśli już przyjdzie nam wyginąć, to raczej nie z powodu super inteligentnych maszyn. Ostatecznie zadano pytanie dotyczące zasadności dalekiego wybiegania w kwestię etyki w robotyce. Zwrócono uwagę, że być może debata ta tak naprawdę nie wnosi wiele w naukę, poruszając kwestie nie tyle przyszłości sztucznej inteligencji, co wyimaginowanej technologii.

Czytaj więcej: https://plato.stanford.edu/entries/ethics-ai/

Przeczytaj też o robotach AGV/AMR w ofercie Etisoft Smart Solutions.